2. Devlet Resim ve Heykel Yarışması Sergisi Kataloğu

Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, d Grubu ve bağımsız sanatçıların eserlerinden oluşan II. Devlet Sergisi’ne jüri üzerinde doğduğu ifade edilen ancak tespiti yapılmamış bir “anlaşmazlık”tan dolayı Güzel Sanatlar Birliği sanatçıları katılmamıştır(Sırrı, 1940b: 379). Öte yandan, sergide Güzel Sanatlar Akademisi'ne profesör olarak getirilmiş olan Avrupa'nın tanınmış sanatçılarından Leopold Levy on beş eseriyle yer almıştır (Dıranas, 1942c: 16). 

Ahmed Muhip Dıranas'a göre, II. Devlet Resim ve Heykel Sergisi, izleyicilere farklı gruplara dahil ressamları karşılaştırma fırsatı verdiği gibi batı resmi ile Türk resmini karşılaştırma imkanı da vermiştir (Dıranas, 1942c: 16). 

II. Devlet Sergisi'nde; 50 ressamın 296 tablosu, 5 heykeltıraşın 16 eseri ve Yurt Gezisi Sergisi kapsamında 10 ressamın 87 eseri yer almıştır. 

Sergi kataloğunun giriş kısmını oluşturan ve o yıl ikincisi gerçekleştirilen “Yurt Gezisi” kapsamında; Saip Tuna Maraş'a, Eşref Üren Yozgat'a, Nurettin Ergüven Kastamonu'ya, Arif Kaptan Isparta'ya, Halil Dikmen Giresun'a, Nurullah Berk Amasya'ya, Melahat Ekinci Aydın'a, Edip Hakkı Seyhan'a, Şeref Akdik İçel'e ve Elif Naci Samsun'a gönderilmişlerdir. Sanatçılar yapıtlarında bulundukları şehre ait sokak ve cadde görünümlerinin yanı sıra cami, köprü, kale gibi kültürel miraslarının resimleri ile yöreye ait kişilerin folklorik kıyafetleri içinde portrelerini işlemişlerdir. 

Sergi’nin “Resim” kısmında; İzmir, Isparta, Çanakkale, Silifke, Ankara, İstanbul, Bursa, İzmit illerine ait sokak ve çarşı gibi geleneksel kent dokusu ile doğa görünümler kendine yer bulurken, tarihî yapılar (Alaettin Camii, Valide Camii avlusu, Yeşil Kümbet ...) ile portre ve natürmortlar ağırlıklı olarak yer almıştır. 

Dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in açılış konuşmasında, ilk sergide “zayıf” olarak nitelendirdiği bu yıl içinse “tatminkar” kelimesini kullandığı “Heykel” kısmında; dönemin önemli kişiliklerine ait büstler ile kadın ve erkek başları çoğunluğu oluşturmaktadır. 

II. Devlet Sergisi, ilk sergiden konu, üslup ve tartışma olarak önemli bir değişiklik göstermemekle birlikte; Devlet Sergisi üzerinden yapılan tartışmalarda birincil konu olan "hümanizma" yerine "millî sanat" konusu bu sergi ile öne çıkmıştır. 
Ahmet Muhip Dıranas'a göre, bu sergide yer alan resimler, nitelik bakımından diğer sergiden daha zayıftır (Dıranas, 1942c: 17). Ona göre, “nitelikli bir resim millî karakterimizi yansıtıyor olmalıdır”. Bu seneki resimlerde “memleketin örf ve âdeti, destanları, yaşama tarzı, inanışları, aşklarına ait izler bulmanın zor olduğunu” ifade etmekte; birkaç resim dışında (Cemal Tollu "Kompozisyon"u, Cevat Dereli "Peyzaj"ı ... gibi) sergiyi eleştirmektedir (Dıranas, 1992c: 17). 

Tüm bu sanatsal eleştirilere rağmen II. Devlet Sergisi, uygulama ve sistem açısından bu yıl da takdir toplamıştır. (Epikman, 1940a: 143-146). 

Katılan Sanatçılar ve Sergilenen Yapıtlar:

RESİMLER

Ali Avni Çelebi (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
1-Isparta'dan Ekin, 2-lsparta'dan Dağlar, 3-Isparta'dan, 4-lsparta'dan Bir Köy, 5- Isparta'dan sırtlar, 6-Isparta'dan, 7-Isparta'dan Söğütler, 8-lsparta'dan köy yolu. 
Abidin Elder (Hiçbir Birliğe mensup değildir) 
9-Buca'da Çamaltı, 10-Buca'dan manzara, 11-Süsen dalı, 12-Nerkis
A. Hakkı Anlı (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden)
13-Natürmort, 14-Natürmort, 15-Manzara mecidiye köyünden, 16-Fevzi Çakmak manevrada. 
Arif Kaptan (D. Grubundan) 
17-Ağaçlı sokak, 18-Ankara'dan,19-Şadırvan 20-Sultanahmet, 21-Gülhane parkı.
Avni Arbaş (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
22-Portre, 23-Natürmort, 24-Portre, 25-Portre.
Bedri Rahmi Eyüboğlu (D. Grubundan) 
26-Çıplak, 27-Natürmort, 28-Edime, 29-Çıplak, 30-Manzara, 31-Portre, 32-Dolmabahçe, 33-Gravür, 34-Eyüp dağlan (gravür), 35-Baş (gravür), 36- Emine (gravür), 37-Emine (gravür), 38-İstirahat, 39-Şükran 40-Şükrandan etütler, 41-Gravür, Hastane (gravür), 42-Desen, 43-Çıplak, 44- Desen, 45-Küllük kahvesi, 46- a havuz, 47-b Emine ( desen), 48-c desen, 49-d desen.
Cevat Dereli (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
50-Çıplak, 51-Arslan köyü yolu (Toros), 52-Bucaklı mahallesi (Silifke), 53-Bebek, 54-Ayıbelen (Toros), 55-Köy: (Silifke'den), 56-Değirmen(Toros), 57-Silifke köprüsü, 58-Fındıkpınar yaylası (Toros).
Cemal Bingöl (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
59-Manzara, 60-Portre, 61-Yozgat (Çamlık)
Cemal Tollu (D. Grubundan) 
62-Natürmort, 63-Yalova'dan, 64-Manzara, 65-Yalova'dan Büyük otelin bahçesinde, 66-Kozyatağından, 67-Manzara, 68-Yalova'dan ağaç, 69-Manzara, 70-Yalova'da üç kardeşler yolu, 71-Yalova'da Otel Termal, 72-Pencere önünde model, 73-Bağ bozumu, 74-Yalova'da bir bahçe, 75-Yalova'da manzara, 76-Kompozisyon eskiz, 77-Asaf Halet Çelebi, 78-Manzara. 
Celâl Uzmen (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
79-Bursa ovası.
Edip Hakkı Köseoğlu (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
80-Banyodan sonra.
Elif Naci (D. Grubundan) 
81-Müze kapısı.
Eren Eyüboğlu (D. Grubundan) 
82-Tophane, 83-Deniz, 84-Topkapı, 85-Portre, 86-Çiçek, 87-Natürmort, 88-Küllük kahvesi, 89-Dolmabahçe çeşmesi, 90-Edirne kulesi, 91-Dolmabahçe yolu, 92-Çıplak, 93-Çıplak, 94-Tophane, 95-Natürmort, 96-Desen portre, 97-Akademi bahçesi, 98-Ağaçlar. 
Esat Subaşı (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
99-Hocaköy, 100-İnegöl Hoca köy, 101-Uludağ.
Eşref Üren (D. Grubundan) 
102-Maltepe'den kar, 103-Portre, 104-Maltepe'den, 105-Şimendifer geçidi, 106- Maltepe' den kar, 107-Portre, 108-Maltepe'den kar, 109-Portre, 110-Belediyeler Bankası, 111-Stadyuma doğru, 112-Portre, 113-Portre, 114-Maltepe'den. 
Fahri Arkunlar (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
115-Çoban.
Ferruh Başağa (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
116-Natürmort, 117-Manzara, 118-Manzara.
Halil Dikmen (D. Grubundan) 
119-Manolya, 120-Mısır manolyaları, 121-Etüt.
Hamit Görele (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
122-Boğaziçi, 123-İzmit ovası, 124-Bn. Emel, 125-Bn. İlhan, 126-Bn. Necla, 127-Boğaziçi, 128-Minareden İstanbul, 129-Heybeli, Akşam, 130-Fırtınadan sonra, 131- Fırtına, Bn. Gülser.
Harilaos Ksantopulos (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
132-Çocuk portresi, 133- Kendi portresi.
İhsan Cemal Karaburçak 
134-Ankara.
İlhami Demirci (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
135-Banyo, 136-Natürmort, 137-İzmit, 138-Ağaçlar, 139-Yıkananlar, 140-Rıza nur Kütüphanesi (Sinop), 141-Desen, 142-Desen, 143-Desen, 144-Desen, 145-Desen. 
Kadri Atamal (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
146-İzmir'den manzara
Kemal Zeren (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
147-Mecidiye köyü, 148-Tarlada dinlenme, 149-Darica tepelerinde, 150-Ressam ve peyzaj, 151-Selanik'te kordon, 152-Gemlik suni ipek fabrikası, 153-Park. 
Leopold Levi (Güzel Sanatlar Akademisi Resim kısmı profesörü) 
154-Genç kız portresi, 155-Kırmızı şallı portre, 156-Edirnekapı'dan, 157-Kışın Bursa, 158-Bursa, 159-Bebek, 160-Edirnekapı, 161-Boğaziçi, 162-Bursa, 163-Natürmort, 164- Natürmort, 165-Natürmort, 166-Natürmort, 167-Pendik'ten, 168-Çıplak.
Malik Aksel (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
169-Portre, 170-Oturmuş kız, 171-Havuz kenarı, 172-Ankaralı kızlar, 173-Ankaralı kız, 174-Kırmızı entarili kız, 175-Oda içinden, 176-Kardeşler, 177-Atölye, 178-Pencereden, 179-Saraç İshak mahallesi.
Melâhat Ekinci (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
180-Portre, 181-Natürmort, 182-Natürmort, 183-Arda balıkçısı.
Muhtar Aykın (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
184-Çanakk:ale'den, 185-Çanakkale'den.
Mustafa Turgut Tokat (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
186-Heybeli aşıklar yolu, 187-Heybeli'de sabah, 188-Heybeli sırtları, 189-Heybeli'den bir köşe, 190-Heybeli'den, 191-İstanbul (Sonbahar). 
Nedim Argun (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
192-Natürmort,193- Portre, 194-Desen (portre),195- Natürmort.
Nurullah Berk (D Grubundan) 
196-Bahçe, 197-Büyük ağaçlar, 198-Terkip, 199-Figür.
Nusret Karaca (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
200-Manzara.
Ragıp Gökcan (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
201-Enteriyör, 202-Metrük park, 203-Kilise meydanı, 204-Maydos iskelesi, 205-İtfaiye meydanı (Ankara), 206-Mahvede sabah. 
Sabri Berkel (Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
207-Fatih civarı, 208-Natürmort, 209-Ekmekli natürmort, 210-Ağaçlar, 211-Edirnekapı, 212-Model, 213-Etüd (çıplak), 214-Beyazıt'tan (ağaç), 215-Çıplaklar, 216-Eskiz, 217-Çıplak (Etüd), 218-Gravür (Etüd), 219-Gravür (Etüd), 220-Gravür (Etüd), 221-Gravür (Etüd),222- Gravür Etüdler, 223-Ağaçlar altı, 224-Sultanselim, 225-Edirnekapı surları, 226-Fatih su kemeri, 227-Fatih civarı. 
Saip Tuna (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
228-Asmalı mahalle.
Sami Lim (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
229-Adana Stadyum, 230-Ankara'da bahar, 231-Ankara Fidanlık, 232- Heybeliada.
Selim Turan (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
233-Pendik'te Kamp, 234-Park, 235-Pendik,236-Pendik, 237-Üsküdar Doğancılar.
Seyfi Toray (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
238-Maskeler, 239-Kırmızılı Natürmort, 240-Elmalar, 241-Pazardan bir köşe (Diyarbakır). 
Sabiha Bengütaş (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
242-Dikmen.
Şefik Bursalı (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
243-Çıplak, Model (Emine), 244-Şile'de adacıklar.
Şemsi Arel (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
245-Eski ev (Konya), 246-Erenköy, 247-Alaettin camii (Konya), 248-Yeşil kümbet, 249-Ada çamları, 250-Ağaç.
Şerif Renkgörür (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
251-Ayrancı bağları.
Selahattin Yalınkılıç (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
252-Manzara, 253-Manzara.
Turgut Atalay (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
254-Manzara,255-Manzara, 256-Portre. 
Turgut Zaim (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
257-Bayram yeri, 258-Dansözler.
Yahya Balibaşa (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
259-Manzara
Zahide (Hiçbir birliğe mensup değildir) 
260-Manzara, 261-Portre.
Zeki Kocamemi (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden) 
262-Portre, 263-Laınba, 264-Çıplak, 265-Valide Camii avlusu, 266-Etüd 267-Etüd, 268-Etüd, 269-Natürmort.
Zühtü Müridoğlu (D. Grubundan) 
270-Rölyef eskizi (Desen)
Zeki Faik İzer (D. Grubundan) 
271-Etüd, 272-Çamaşır yıkayan kadınlar, 273-Sarı araba, 274-Natürmort, 275- Haydarpaşa, 276-Sahneye hazırlanış, 277-Bahçe kompozisyonu. 

HEYKELLER

Ali Hadi Bara (Hiçbir birliğe mensup değildir)
1-Çıplak kadın, 2-Erkek Torsu, 3-Kadın Torsu, 4-Kadın başı (Bayan M.T.)
Hakkı İzet (Hiçbir birliğe mensup değildir)
5-Büst.
Kenan Yontunç (Hiçbir birliğe mensup değildir)
6-Erkek başı, 7-Kız başı, 8-Kız başı.
Sabiha Bengütaş (Hiçbir birliğe mensup değildir)
9-Hasan Ali Yücel, 10-Dr. Zeki Hakkı Pamir.
Zühtü Müridoğlu (D. Grubundan)
11-Yatmış kadın 12-Erkek Tosu, 13-Çocuk başı, 14-Oturmuş kadın, 15-Ayakta çıplak, 16-Çocuk başı.

Kaynakça: S. DOLMACI, 1939-1950 Yılları Arasında Devlet Resim ve Heykel Sergileri Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ekim 2006 https://arhm.ktb.gov.tr/repo/uploads/Academics/30122020105951-3a304137-7bec-41b6-b49f-25292ab3f1e8.pdf