| Sergi Süresi | 31 Ekim - 30 Kasım 1943 |
| Açılış Tarihi | 31 Ekim 1943 |
| Sergi Mekanı | Ankara Sergievi |
| Seçici Kurul | M. Tevfik Ararad, Burhan Toprak, Malik Aksel, Şeref Akdik, Ahmet Hamdi Tanpınar, İbrahim Çallı, Suut Kemal Yetkin, Edip Hakkı Köseoğlu, Yusuf Kâzım Köni, Mahir Tomruk, Zühtü Müridoğlu, Turgut Zaim |
| Sergide Ödül Alanlar | 1. Edip Hakkı Köseoğlu “İshak Hoca” 2. Halil Dikmen, “Selimiye Kışlası’na Doğru” 3. Ercüment Kalmık “Çamlık Yolu” |
V. Devlet Sergisi'ne; Güzel Sanatlar Birliği, Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyeti'nin yanı sıra kendi adlarını kullanmayı yeğleyen sanatçılar, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği ile bağımsız sanatçılar adı altında katılmışlardır. Sergide yer alan isimlere baktığımızda; 19 sanatçının Güzel Sanatlar Birliği, 1 sanatçının Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, 31 sanatçının Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyeti üyesi olduğu ve bağımsızlardan da 17 sanatçının bulunduğu görülmektedir.
1942 yılında kurulan Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyeti; d grubu, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Grubu, Yeniler Grubu ve Güzel Sanatlar Birliği sanatçılarının büyük bir kısmını bünyesine almış, 1943'teki Devlet Resim ve Heykel Sergisi'ne büyük bir sanatçı grubu bu cemiyet adı altında katılmıştır. Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyeti, sergide 64 ressamın 342 resmi ve 4 heykeltıraşın 16 eseri olmak üzere toplam 358 yapıt ile temsil edilerek en büyük katılımı sağlamıştır.
Sergide yer alan eserler konu bakımından incelendiğinde; ağırlıklı olarak İstanbul ve Ankara'dan, olmak üzere; Bursa, Burdur, Bolu, Bodrum, Kayseri ve Konya'dan sokak, yol, çarşı gibi kent dokusu, cami, han, müze, saray gibi yapılar, çeşitli doğa görünümleri ile fabrika, ev, kahve, park, pazar yeri gibi kamusal mekânlar büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Diğer sergilerde olduğu gibi, natürmortlar (50-55 adet) ve portreler (40 adet) bu sergide de yer almıştır. Zambaklar, manolyalar, güller, kamelyalar gibi çeşitli bitkiler, karpuz, armut, elma, portakal gibi meyveler, semaver, saksı, eski Türk çinileri gibi farklı malzemeden küçük eşyalardan oluşan natürmortların yanı sıra; sanatçı yakınları, yöresel giysileri içindeki kişiler ve kamuoyunun yakından tanıdığı isimlerin portreleri sergilenmiştir. Bunların yanında katalogda "nü" olarak isimlendirilen çıplak kadın etütlerine rastlamaktayız. Öte yandan; ressam, çoban, pehlivan, yorgancı, testici, aşçı gibi çeşitli meslek dallarına ait resimler ile "uyku", "oyun", "köy oyunu" isimli kompozisyonlar ve "balıkçılar", "yolcular", "Erzincan felaketi" isimli toplumsal konulu çalışmalar da serginin konuları arasında yer almaktadır.
Serginin heykel kısmında; Devlet adamlarına, dönemin önemli kişilerine ve tarihsel kişiliklere ait büstler ile çeşitli başlar yer almaktadır.
Sergide yer alan yapıtlarda; empresyonizm ve akademik-gerçekçi gibi klasik adı verilen yaklaşımlar başta olmak üzere, kübizm, konstrüktivizm, ekspresyonizm gibi “modern” olarak adlandırılan üslup denemeleri görülmektedir.
Sergiye ilişkin değerlendirme yazılarında eleştirmenler, yapıtlarda "insan"ın kullanılmamasına dikkat çekmişlerdir (Aksel, 1943b: 7).
Katılan Sanatçılar ve Sergilenen Yapıtlar:
RESİMLER
Abdullah Çizgen (Güzel Sanatlar Birliğinden)
1-Topkapı Sarayı, 2-Topkapı Sarayı (Üçüncü avludan)
Abit Elder (Birliklere bağlı değildir)
3-Zambaklar.
Ali Halil Sözel (Güzel Sanatlar Birliğinden)
4-Büyük Adadan (Sokak), 5-Çiçek (Kartopu)
Ali Rıza Tangör (Birliklere dahil değildir)
6-Cadde Bostanı sahili, 7-Koru.dan, 8-Bostancı'dan.
Ahmet Doğuer (Birliklere dahil değildir)
9-Askeri Müze, 10-Göksu.
Arif Kaptan (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
11-Deniz, 12-Bahçe, 13-Balıklar, 14-Havuzlu Kahve, 15-Sarı Kahve, 16-Sokak, 17- Enteriyör, 18-Natürmort (Elma), 19-Köylü Kadın, 20-Gazino, 21-Pembe evli sokak.
Avni Arbaş (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
22-Lüleburgaz'dan, 23-Lüleburgaz'dan Pazar, 24-Portre, 25-Sokak, 26-Baş, 27-Nü, 28-Lüleburgaz'dan, 29-Lüleburgaz'dan Sokulu Camii, 30-San Tepe, 31-Çarşı, 32- Lüleburgaz' dan.
Ayetullah Sümer (Güzel Sanatlar Birliğinden)
33-Köyde Akşam, 34-Büyükada'da Sokak, 35-Dilde sabah olurken 36-Sonbahar Akşamı, 37-Sisli sabah.
Aziz Kansu (Güzel Sanatlar Birliğinden)
38-Dağlar, 39-Fıstık Ağaçlan, 40-Yalova' da Hamamlar.
Bedia Güleryüz (Güzel Sanatlar Birliğinden)
41-Etüt, 42-Sabah 43-Anadolu Hisarı, 44-Portre.
Bedri Rahmi Eyüboğlu (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
45-Eski Ankara'dan, 46-(Çorum) yağmurdan sonra, 47-(Çorum) kahvede saz, 48-Kahvede saz, 49-İhtiyar çınar, 50-İskilip ve dağlan, 51-Çorumlu kız, 52-Beylerbeyi çarşısı, 53-Çorum evleri.
Cemal Bingöl (Birliklere dahil değildir)
54-(İskenderun' dan) Peyzaj.
Cemal Tollu (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
1941 Devlet Resim Sergisi birinci mükafatını kazanmıştır.
55-Tefenni'de bir mısır tarlası, 56-Burdur'da paşa köprüsü, 57-Burdur, 58-Güller, 59- Çingene kızı, 60-Çalışan ressam.
Cevat Bereli (Birliklere dahil değildir)
1939 Halk Partisi birinci mükafatını 1940 Devlet resim Sergisi birinci mükafatını kazanmıştır.
61-Çekmece gölü 62-0rtaköy, 63-Kayıklar, 64-(Gümüşhane) Kızılköy, 65- Haydarpaşa'ya doğru, 66-Sipikör dağı, 67-Gümüşhane' den.
Edip Hakkı Köseoğlu (Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Birliğinden)
68-İsmet İnönü 69-Cezayirli Hasanpaşa, 70-Peyzaj (Ada), 71-İbni Sina, 72-Cezayirli Hasanpaşa.
Eren Eyüboğlu (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
73-Heykeller, 74-Bentler, 75-Kadın başı, 76-Köy çeşmesi, 77-Arabalı Peyzaj, 78-Bostan, 79-Cami avlusu, 80-Portre, 81-Çeşme başında, 82-Harikanm portresi, 83- Dükkan içi.
Ercüment Kalmık (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
84-Çamlar, 85-Çamlık yolu, 86-Sahil, 87-Kayıklar, 88-Denizden sonra, 89-Portre.
Esat Subaşı (Birliklere dahil değildir)
90-Fuarda Sümerbank 91-Ankara kalesi.
Eşref Üren (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
92-Portre, 93-Portre (Gülgün), 94-Portre (Erden), 95-Ağrı'da tarla, 96-İncesu'da bahar, 97-Gençlik Parkı, 98-Diktepe'de sonbahar, 99-Peyzaj (kırmızı dam), 100-Portre (Doğan), 101-Kutludan, 102-İncesu'da bahar, 103-Fidanlık, 104-Gölgeli yol.
Fahri Arkunlar (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
105-Manzara, 106-Kompozisyon, 107-Deniz.
Fahrünnisa Zeid (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
108-Florya, 109-Demir kapı, 110-Müzik, 111-San kız, 112-Ev içi, 113-0cak, 114- Boğaziçi, 115-Mavi Florya, 116-Şirin, 117-Büyükdere.
Ferda Başman (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
118-Ağaçlar, 119-Eyüp'ten kahve, 120-Manolya, 121-0rtancalar.
Ferruh Başağa (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
122-Manzara, 123-Natürmort, 124-Manzara, 125-Portre, 126-Manzara.
Feyhaman Duran (Güzel Sanatlar Birliğinden)
127-(Büyükada) Sokak, 128-Büyükadadan, 129-Karpuz, 130-Meyvalar, 131- Heybeliada (Gurup), 132-Prof. Şekip Tunç.
Güzin Duran (Güzel Sanatlar Birliğinden)
133-Manzara, 134-Manzara, 135-0rman, 136-Ressam, 137-0rman yolu, 138-Manzara.
Hakkı Anlı (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
139-Manzara, 140-Armutlar, 141-Adalara doğru 142-Sular, 143-Papatya, 144-Sarı evli manzara, 145-Beyazlı Portre, 146-Natürmort.
Halil Dikmen (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
1940 Halk Partisi resim Sergisi birinci mükafatını kazanmıştır.
147-Dolmabahçe Sarayına doğru, 148-Maral, 149-Selimiye kışlasına doğru, 150- Kayseri'den, 151-Laleler, 152-Pazara yoğurt indiren avşar kadınları istirahat halinde.
Hayri Çizel (Giizel Sanatlar Birliğinden)
153-Amıutlar, 154-Semaver, 155-Güller, 156-Eski Türk çinileri.
Hikmet Onat (Güzel Sanatlar Birliğinden)
157-Anadolu Hisarı'ndan, 158-Bebek, 159-Etüd, 160-(Salacak) Sabah.
Hulusi Mercan (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
161-Nü, 162-Havagazı Fabrikası (İstanbul), 163-(Ankara) Gök Okulundan Gençlik Parkına doğru, 164-Etnografya Müzesi, 165-Muhterem Adam (Amcabey).
İbrahim Çallı (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
166-Şakaik, 167-Bursa, 168-Manolya, 169-Balıkçı, 170-Bursa'da Müze, 171-Tekke, 172-Hereke'de, 173-Rumeli Hisarı (Karlı), 174-Kandilli.
İlhami Demirel (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
175-Savur Kalesi, 176-Peyzaj, 177-Çiçek, 178-Natürmort, 179-Çiçekler, 180-Savur, 181-Topkapı Sarayı, 182-Peyzaj, 183-Tophane'den boğaza, 184-Midyat zahire hanı pazarı.
İlhan Danyal (Birliklere dahil değildir)
185-Dolca köyünden.
İlhami Uzkan (Birliklere dahil değildir)
186-Maslak yolu, 187-Kamelyalar, 188-Natürmort, 189-Peyzaj, 190-Peyzaj, 191-Enteriyör.
İsmail Altınok (Birliklere dahil değildir)
192-Manzara, 193-Portre.
Kemal Zeren (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
194-Kamer, 195-Pehlivanlar, 196-Fabrika, 197-Yorgancılar, 198-Ağaçlar, 199-Kuleli sokak, 200-Portre, 201-Sokak, 202-Köy, 203-Bahar, 204-Testici.
Malik Aksel (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
205-Bayram, 206-İstanbul (Saraç İshak mahallesi), 207-Kunduracı, 208-Ankaralı kız, 209-Okurken, 210-Köy oyunu, 211-Nü 212-Dikiş dikenler, 213-Nalbant, 214-İstanbul (Saraç İshak Mahallesi), 215-Denizli'de kız.
Mahmud Cuda (Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
216-Cetvel, 217-Saksı, 218-Manzara, 219-Natürmort.
Mehmet Yücetürk (Birliklere dahil değildir)
220-Köyüme giden yol (Sarı Beyler köyü), 221-Kuzu kırpan çobanlar, 222-Yaylada mandalar, 223-Kara kiraz, 224-Köy çocukları, 225-(Gerede) Esen tepeden manzara, 226-Abant'ta sazlık çamları.
Mustafa Turgut Tokad (Güzel Sanatlar Birliğinden)
227-Çiçekler, 228-Kasımpatlar, 229-Çırpıcı'da Çınar altı.
Nazmi Dayan (Güzel Sanatlar Birliğinden)
230-(Kasımpaşa) Kayık iskelesi, 231-Eyüp'ten görünüş, 232-Haliç'te römorkörler, 233- Nü.
Nejat Melih (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
234-Bodrum körfezi, 235-Halikarnas pazarı, 236-Mandalina bahçesi, 237-Akdeniz tezadı, 238-Kız, 239-Palmiye, 240-Türk kuyusu, 241-Bodruın'da sokak.
Nihat Acemi (Birliklere dahil değildir)
242-Balıkçılar (Maarif Vekili Koleksiyonundan), 243-Buca'dan manzara, 244-Aşçı, 245-Natürmort.
Numan Pura (Birliklere bağlı değildir)
246-Ekin tarlası, 247-Mamak'ta yoncalık, 248-Baraj Gazinosu, 249-Kavaklı dereden, 250-Mamak, 251-Yolcular.
Ragıp Gökcan (Birliklere dahil değildir)
252-Çadır.
Rami Uluer (Birliklere dahil değildir)
253-Kızılay bahçesi, 254-İncesu.
Refik Epikman (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
255-Oyun.
Sabri Berker (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
256-Şinasi.
Sabiha Bozcalı (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
257-Portre, 258-Portre, 259-Kireç burnu, 260-Kireçburnu, 261-Bahçeden, 262-Bahçe köşesi.
Sadi Özden (Güzel Sanatlar Birliğinden)
263-Araba, 264-Hannan yeri.
Saip Tuna (Güzel Sanatlar Birliğinden)
265-Avlu, 266-Ank:ara Kalesi, 267-Portre, 268-Çengel Köyünden, 269- Beylerbeyi 'nden.
Salahattin (Birliklere dahil değildir)
270-Manzara, 271-Erciyaş, 272-Yakacık:.
Sami Lim (Güzel Sanatlar Birliğinden)
273-Buz fabrikasına giriş, 274-Fidanlık, 275-Ayrancı, 276-Kulaksızdan, 277-Fidanlıkta bahar, 278-Natürmort (Sardunya).
Sami Yetik (Güzel Sanatlar Birliğinden)
279-(Bursa) karlar erirken, 280-Manolya.
Sevim Madra (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
281-Portre, 282-Manzara.
Şefik Bursalı (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
283-Bursa' dan manzara, 284-Natürmort, 285-Boğaz' dan, 286-Dolmabahçe' den.
Şemsi Arel (Güzel Sanatlar Birliğinden)
2'87-Erzincan felaketi, 288-Bostancı (İstanbul), 289-Şerafettin Camii (Konya), 289- Yeşil kubbe (Konya), 290-Çamlık, Manzara (İstanbul), 291-Manzara (Konya), 292- Büyükada, 293-Kış (Konya).
Şeref Akdik (Güzel Sanatlar Birliğinden)
294-Erzurum 295-Portre, 296-Oda içi, 297-Portre, 298-Portre, 299-(Erzincan) Girlevik şelalesi
Şevket Dağ (Güzel Sanatlar Birliğinden)
300-Kalcılar Hanı, 301-Yeni Cami Köprü kapısı, 302-Yeni cami dahili.
Seyfi Toray (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
303-Pastalar, 304-İskambiller, 305-Hırkai Şerif Camii, 306-İstanbul'da kış, 307- Portakallar, 308-Enteriyör, 309-Et parçası, 310-İstanbul'da kar.
Turgut Atalay (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
311-Natürmort, 312-Çamlı manzara. 313-(Denizli) manzara, 314-Ağaçlar ve deniz, 315- Maltepe, 316-Kırmızılı portre, 317-Bostan, 318-Elmalar, 319-(Laleli) Aşevi, 320- Maltepe' den adalara doğru.
Zahide Özar (Birliklere dahil değildir)
321-Natünnort, 322-Peyzaj, 323-Peyzaj.
Zeki Faik İzer (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
1942 Devlet Resim Sergisi birinci mükafatını kazanmıştır.
324-Çıplak, 325-Güller, 326-Siyah vazoda çiçekler, 327-Mavi vazoda çiçekler, 328- Pembe çiçekler, 329-Taksim bahçesinde, 330-Beyaz ev ve bahçesi, 331-Atölyede, 332- Natürmort, 333-Fındıklı sahilinde martılar, 334-Beykoz, 335-Portre.
Ziya Keseroğlu (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
336-Manzara (Beyaz ev), 337-Natürmort, 338-Ağaçlar, 339-Köy evi, 340-Kayık, 341- Yol, 342-Manzara.
HEYKELLER
Edibe Subay (Birliklere dahil değildir)
1-Refik Saydam'ın büstü.
Mari (Birliklere dahil değildir)
2-Prof. Şekip Tunç, 3-Prof. Neşet Ömer, 4-Büst.
Nusret Suman (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
1941 Devlet resim ve heykel Sergisi birinci mükafatını kazanmıştır.
5-İnönü (Büst), 6-Barbaros (Büst), 7-Namık Kemal (Büst), 8-Refik Saydam (Büst), 9-Kadın büstü, 10-Sinan (Büst), 11-Fatih (Büst), 12-Mithat Paşa (Büst), 13-İnönü (Küçük büst).
Türkan Tangör (Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyetinden)
14-Refik Saydam, 15-Kız başı, 16-Boksör, 17-Kadın başı.
Kaynakça: S. DOLMACI, 1939-1950 Yılları Arasında Devlet Resim ve Heykel Sergileri Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ekim 2006 https://arhm.ktb.gov.tr/repo/uploads/Academics/30122020105951-3a304137-7bec-41b6-b49f-25292ab3f1e8.pdf
