Sergi Süresi | 2 Ocak – 2 Şubat 1947 |
Açılış Tarihi | 2 Ocak 1947 |
Sergi Mekanı | Ankara, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sergi Salonu |
Seçici Kurul | Halil Vedat Fıratlı, Hikmet Onat, Hamit Görele, Leopold Levy, Cemal Tollu, İbrahim Çallı, Bedri Rahmi Eyüboğlu |
Sergide Ödül Alanlar | Bu sergide dereceler, ressamlar arasında ikilik yaratması gerekçesiyle kaldırılarak Millî Eğitim Bakanlığı'nca belirlenecek bir heyet tarafından beğenilen tabloların satın alınması kararlaştırılmıştır. (Bkz. S. DOLMACI, “1939-1950 Yılları Arasında Devlet Resim ve Heykel Sergileri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, s.250) |
VIII. Devlet Resim ve Heykel Sergisi'ne; Güzel Sanatlar Birliği, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, d Grubu, Yeniler Grubu, İzmirli Ressamlar Cemiyeti, Emekli Subay Ressamlar Grubu, Onlar Grubu, Ankaralı Profesyonel Ressamlar Cemiyeti sanatçıları ve bağımsızlar katılmıştır. Sergiye, Emekli Subay Ressamlar Grubu ve Onlar Grubu ilk kez katılmıştır. Bu sergide grup adları yer almadığı için grup isimleri ayrı ayrı yazılmıştır. Türk Ressam ve Heykeltıraşlar Birliği adı altında birleşen d Grubu, Müstakil Ressamlar, Güzel Sanatlar Birliği ve Yeniler Grubu sanatçıları yukarıda bu oluşum içinde değerlendirilmemiştir.
Tüm grupların yer aldığı sergide,121 ressam tarafından yapılan 504 resim ile 6 heykeltıraş tarafından 14 heykel sergilenmiştir.
Sergide yer alan yapıtlarda; İstanbul ve Ankara ağırlıklı olarak, Sivas, Gümüşhane, Niğde, Zonguldak, Samsun, Edremit, Bursa, Siirt, Kayseri, Balıkesir, İzmir, Edirne, Bolu, Trakya'ya ait medrese, cami, türbe, han, kapalı çarşı gibi tarihî yapılar; meydan, yol, cadde, köprü, mahalle gibi kentsel doku, kahve, pazar yeri, bahçe, lokanta, gazino gibi kamusal mekânlar, liman, ılıca, plaj gibi turistik mekânlar, okul, otobüs durağı, belediye binası, halkevi binası gibi resmî kurumlara ait yapılar, deniz kıyısı, dağ, tepe, orman gibi manzaralar, "köy muhtarı", "köylüler", "Trakyalı bir köylü tipi", "Manisalı genç kadın", "Bolulu çobanlar", "Yörükler" gibi yöreye ait kompozisyonlar (300 civarı) görülmektedir.
Natürmortlar (80 civarı); kavun, limon, ayva, üzüm tabağı, portakal gibi meyvelerden, zambak, gül, begonya, balıklar, leylaklar, kaktüs, laleler, gelincikler, manolyalar gibi çiçeklerden, "vazoda çiçek", saksı, bakır kap gibi kompozisyonlardan oluşmaktadır. Portreler, ağırlıklı olarak ünlü kişilere aittir. "Melankoli", "Teselli", "Uyku" gibi soyut kavramları konu eden kompozisyonlar, "Arzuhalci", "Çengi" gibi meslek tanımları, "Kitap okuyan kadın", "Ütü başında", "Kendir söken kadınlar" gibi çalışan/üreten kadın resimleri görülmektedir. Sergide ayrıca; 4 nü, 2 desen, 1 etüt ve 1 figür sergilenmiştir.
Çalışmalar arasında, 14 heykelin büyük bir kısmını tanınmış şahıslara ait büstler oluştururken, eskiz çalışmaları, çıplaklar da yer almaktadır.
VIII. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde; empresyonizm, akademik-gerçekçi, kübizm, ekspresyonizm, konstrüktivizm ve fovizm gibi batılı anlatım biçimleri kullanılmıştır. Bunların dışında bazı sanatçılar, Anadolu motiflerini batılı tekniklerle birleştirip yeni üslup denemelerine girmişlerdir.
Katılan Sanatçılar ve Sergilenen Yapıtlar:
RESİMLER
AKAL Haşmet
1-Şekip Tunç, 2-Portre, 3-Karaborsa.
AKDİK Şeref
4-Bahçe Sefası, 5-Portre, 6-Beyaz Leylaklar, 7-Sivas'tan, 8-Ayvalar, 9-Bahar.
AKSEL Malik
10-Kasnak, 11-Çengi, 12-Melankoli, 13-Namazda, 14-Teselli, 15-Ana ve kız, 16-Bursa bindallısı.
AKYUNAK Nihat
17-Peyzaj, 18-Peyzaj, 19-Peyzaj, 20-Peyzaj.
ANLI A. Hakkı
21-Sepetli kadın, 22-Natürmort çiçek, 23-Natürmort çiçek, 24-Peyzaj iskele, 25-Peyzaj.
ATAMAL Kadri
26-Boğaziçi, 27-Natürmort.
APA Ferit
28-Portre, 29-Çiçekler, 30-Çocuk, 31-Çifte havuzlardan.
ATALAY Turgut
32-Şeınsiyeli portre, 33-Manzara, 34-Balıkçılar, 35-Çocuk portresi, 36-Pazar yeri, 37-Artist portresi, 38- Manzara, 39-Bahçe Lokantası-Etüt, 40-Manzara.
ATAGÜR Nihat
41-Ankara Ticaret Lisesi, 42-Cennet Bahçesinden.
ATAMDEMİR Perran
43-Ev içi.
ARBAŞ Avni
44-Ağaçlı Peyzaj, 45-İstanbul, 46-Nü, 47-Kabataş'ta Cami, 48-Taksim'de kar, 49-Pazar yeri, 50-Deniz.
ARKUNLAR Fahri
51-Balık tutan çocuklar, 52-Manzara.
AYGEN Cemil
53-Gümüşhane - Halkevi ve Hükümet
AYKIN Muhtar
54-Büyükada' dan, 55-Maltepe'den,56-Liman' dan.
BASMACIOĞLU Vahit
57-Ayvalık sahilleri ve fabrika, 58-Edremit İskelesi, 59-Şemsi Paşa Cami ve Türbesi.
BAŞAĞA Ferruh
60-Boğaziçi'nden, 61-Dereköy Köprüsü (Konya), 62-Vazo'da çiçek.
BAYIK Namık
63-Peyzaj, 64-Moda Deniz hamamı, 65-Çamlıca' dan, 66-Kadıköy' den Haydarpaşa'ya.
BELİR Saime
67-Fener yolu, 68-Kızılçullu, 69-Fenerbahçe.
BEREKETOĞLU Vecih
70-Ankara dağlan, 71-Bakır kap, 72-İstanbul (Salacık).
BERKEL Sabri
73-Natürmort, 74-Çiçekler, 75.:Natürmort, 76-Güller, 77-Laleler, 78-Çiçekler, 79-Fatih civarı, 80-Bebek sırtlarından.
BİÇMEN Abdi
81-Dere sokağı, 82-Sart köyü, 83-Sipil etekleri.
BİNGÖL Cemal
84-Mamak'tan, 85-Fidanlıkta akşam, 86-Cebeci Caddesi, 87-Mamak'tan, 88-Mamak'ta kahve, 89-Yağmurdan sonra.
BOYAR Pertev
90-Portakal, 91-Kabataş.
BOZCALI Sabiha
92-Emirgan Çınar altı, 93-Bebek Camii, 94-Köyün muhtarı, 95-Bahçeden bir köşe.
BURSALI Şefik
96-Boğaz'dan Tarabya, 97-Meyvalar, 98-Boğaz'dan Beylerbeyi, 99-Konya'dan, 100- Akpınar'dan Yassıviran görünüşü, 101-Bursa'da Cumhuriyet meydanı.
CUDA Mahmut
102-Natürmort, 103-Natürmort, 104-Gül, 105-Peyzaj, 106-Peyzaj.
ÇALLI İbrahim
107-Manolya, 108-Kandilli akıntı burnu 109-Fındıklı İskelesi'nde mavnalar, 110-Natürmort, 111-Nü, 112-Manolyalar, 113-Beyazıt Camii Kapısı, 114-Peyzaj.
ÇELEBİ Ali
115-Kuru ağaçlar, 116-Erenköy'den Çamlıca'ya, 117-Manzara, 118-Bostan (Çamlıca), 119-Merdivenköy, 120-Çamlıca-bostan, 121-Balıkçılar ve deniz.
ÇİZER Kemal
122-Şemsiyeli gazino, 123-Mamak manzarası, 124-Mamak'tan.
ÇULAN Saadettin
125-Portre, 126-Haliç.
DALHAN Kemal
127-Bahar, 128-Natürmort Zambaklar, 129-Kızıltoprakta sabah.
DEMİRCİ İlhami
130-Üsküdar'dan, 131-Münzevi'den, 132-Surlar, 133-Çırpıcıda ağaçlar, 134-Çiçekler ,135-Çırpıcı'da büyük ağaçlar.
DERELİ Cevat
136-Ürgüp, 137-Sinanağa Mahallesi, 138-İstanbul, 139-Çiçek, 140-Çamlıca
DEVRİM Nejat
141-Portre, 142-Natürmort, 143-Natürmort.
DİKMEN Halil
144-Bahçe içi, 145-Marmara'ya doğru, 146-Hasankale ılıcası, 147-Siirdin Tillo köyünde büyük mutasavvıf ve ilim adamı İbrahim Hakkı tarafından inşa edelin ve kendisinin de içinde medfun bulunduğu türbe, 148-Bahçeden, 149-Sardunya Saksısı, 150-Yıldızlar.
DOĞANÇAY Adil
151-Fener'den Kalamış'a, 152-Bostancı'da kayıklar.
DORAL Halit
153-Çocuk portresi, 154-Kayseri Sivas Caddesi, 155-Erciyes'in görünüşü.
DURAN Feyhaman
156-Bahar çiçekleri, 157-Güller, 158-İsmail Hakkı Altınbezer, 159-Portre, 160-Gelincikler.
DURAN Güzin
161-Aşıklar yolu, 162-Ramazan, 163-Dalgalar, 164-Sahil akşamı, 165-Ada Manzarası, 166-Büyükada sahili, 167-Portre, 168-Kaktüs, 169-Gül, 170-Kırmızı çiçek.
DUYGU Mübeccel
171-Portre.
EDREN Refia
172-Heybeliada' dan - Yol, 173-Heybeliada' dan Liman, 174-Evrensekiz köyünden.
ELDEM Sırrı
175-Emirgan Çınaraltı, 176-Cibali Kapısı, 177-Ortaköy'den, 178-Hisar'dan.
ELDER Abit
179-Garda bekleyiş, 180-Tütün işçilerinin dönüşü, 181-Salonda mevlüt, 182-Kendi portrem.
ELİF Naci
183-Havuz, 184-Süleymaniye, 185-Müze bahçesi, 186-Peyzaj.
ELPE Fikret
187-Peyzaj -Anadoluhisarı Küçüksu deresi, 188-Portre- Maçakızı.
ESİRKUŞ Mustafa
189-Peyzaj - Eyüp'ten (İstanbul), 190-Peyzaj - Eyüp'ten (İstanbul), 191-Sarı şapkalı portre.
EPİKMAN Refik
192-Konser, 193-Çiçek, 194-Manzara, 195-Arzuhalci, 196-Satranç oynayanlar, 197- Siyah üzümler, 198-Manzara, 199-İzmir'den, 200-Kordon'da kahve.
ERDEM Mesut
201-Kompartımanda gece, 202-Akşam Gezintisi, 203-Mersin'de kış, 204-Portre, 205-Portre.
ERDEM Ragıp
206-Balıkesir'den manzara, 207-Balıkesir'den manzara, 208-Çeşme'den manzara.
ERKUL Cevat
209-Eyüp Türbesi'nden, 210-Balıklı natürmort, 211-Şebinkarahisar'dan - Fatih Camii, 212-Kabataş'ta karlı kayıklar.
ERMİŞ Kani
213-Atatürk Bulvarında cami, 214-Edirnekapı' dan (İstanbul).
ERÜSTÜN Veysel
215-Etlik bağları, 216-Etlik bağları.
EYÜBOĞLU Bedri Rahmi
217-Anadolu Hisarı, 218-Bursa'da Selçuk hatun mahallesi, 219-Bahçe, 220-Bursa'dan, 221-Portre, 222-Portre, 223-Portre, 224-Marmara'ya doğru, 225-Bursa Koza Hanı, 226- Sarı kahve, 227-Misuri geliyor, 228-Tophane,Karabaş.
EYÜBOĞLU Eren
229-Arabacı hanı, 230-Natürmort, 231-Balıkçı (Ankara), 232-Köylüler, 233-Baş, 234- Pazar yeri, 235-Peyzaj, 236-Bursa, 23 7-Peyzaj.
GAMSIZ Leyla
238-Anadoluhisarı, 239-Anadoluhisarı.
GENCER Ahmet
240-Kısıklı'dan Boğaziçi'nin görünüşü, 241-Kesilmiş Kavun.
GÖKÇEN Ragıp
242-Enginarlar, 243-Asfalt yol, 244-Samatya'da sokak, 245-Bahçeli ev (Samnatya), 246-Lodos (Bakırköy), 247-Samatya' da yol.
GÖKÇEN İbrahim
248- Gediz, 249- Vak vak türbesi, 250- Sultan Camii, 251-Ütü başında.
GÖRELE Hamit
252-Kurtuluş'ta yaz, 253-Kurtuluş, 254-Çankırı, 255-Heybeliada, 256-Kırmızı Gemi, 257-Moda, 258-Konser, 259-Rüya, 260-Çankırı'da yağmurdan sonra, 261-Havva, 262- İhtiyar.
GÖRELE Şükran
263-Peyzaj - Şişli'den Bahçeli Ev, 264-Peyzaj
GREGORİYADİS Tatyana
265-Balıkçı, 266-Anadoluhisarı Kahvesi.
GÜNSÜR Nedim
267-Peyzaj - Moda Plajı, 268-Peyzaj: Kuşdili, 269-Peyzaj: Çamlıca.
GÜVEN Ekrem
270-Ayvalık, 271-Ayvalık.
BATİPOĞLU Ömer
272-Emirsultan, 273-Göl kıyısı-Orhangazi.
HUMBARACI Hansa
274-Natürmort, 275-Peyzaj.
İZER Zeki Faik
276-Fenerbahçe Köşkleri, 277-Peyzaj, 278-Yaban ördeği, 279-Göksu deresi başlangıcı, 280-Bebek koyu, 281-Köprü, 282-Köprü'den, 283-Yeni Camii, 284-Acıbadem sırtlarından Çamlıca, 285-Göksu deresi, 286-Çamlıca sırtlarından Haydarpaşa.
KALMIK Ercüment
287-Bahar çiçekleri, 288-Kurbağalı dere, 289-Balıklar, 290-Natürmort, 291-Manzara.
KALMUKOĞLU, Naci
292- Anadoluhisarı'ndan, 293- İzmir--Çeşme'den, 294-Ali Paşa Camii.
KAPTAN Arif
295-Fidanlıkta sonbahar, 296-Kuru ağaçlar, 297-Ankara'da kar, 298-Sonbahar, 299-Fidanlıkta kavaklar, 300-Bursa (manav dükkanı), 301-Cebeci yolunda kavaklar, 302-Karaoğlan' da sokak.
KARABATI Sami
303-İlkbahar, 304-Sonbahar.
KAVRUK Hasan
305-Altunlu baş, 306-Peyzaj, 307-Samsun'dan.
KAYAALP Fethi
308-Portre, 309-Nü.
KARAKAŞ Fethi
310-Boğaz'da Kayıklar, 311-Taşlık Yolu, 312-Taksim Belediye Bahçesi'nden, 313- Kulübeler, 314-Hürriyet tepesinden.
KESEROĞLU Ziya
315-Niğde, 316-Caddebostan'dan, 317-Çamlıca civarı, 318-Bomonti'den, 319- Fındıklı' dan-Boğaziçi, 320-Pangaltı caddesi, 321-Kemerhisar (Niğde).
KIYICI Saynur
322--Yenibahçe Kahvesi (İstanbul), 323-Yenibahçe yolu (İstanbul), 324-Peyzaj (Zonguldak).
KIZILALP Hüseyin
325-Peyzaj - Küçük Çamlıca'dan, 326-Peyzaj Emirgan sırtları.
KOCABAY Adnan
327-Natürmort.
KOCAMEMİ Zeki
328-Edimekapı'dan (Tekfur Sarayı), 329-Et Meydanı, 330-Natürmort, 331-Süleymaniye Camii içi, 332-Çırpıcı'dan No 1, 333-Çırpıcı'dan No. 2, 334-Bebek'ten, 335-Samatya'dan No. 1, 336-Samatya No. 2, 337-Münzeviçayırı'ndan.
LİM Sami
338-Haliç'te, 339-Kavaklıdere'den, 340-Fidanlık yolu, 341-Leylaklar.
MERCAN Hulusi
342-Bursa'da Meydancık, 343-Bursa'da Koza Hanında kahveler, 344-Bursa'da Dağcılık Kulübü Bahçesi, 345-Bursa'da Pirinç Hanından, 346-İstanbul'da Moda Koyu, 347-Portre.
OLGUN Mahzar
348-Sepetli Natürmort, 349-Üsküdar'dan Peyzaj.
ONAT Hikmet
350-Natürmort (Meyve), 351-Eyüp'te Hazreti Halit Türbesi, 352-Eyüp sırtlarında sabah, 353-Eyüp sırtlarında akşam, 354-Natürmort (Glayörler), 355-Balaban iskelesi (Üsküdar), 356-Natürmort (Şakayıklar), 357-Rumelihisarı sırtlarında sonbahar, 358-Natürmort (Meyve).
ÖSKER Gündoğdu
359-Natürmort, 360-Natürmort, 361-Etüd.
ÖTE Vehbi
362-Bozkurt değirmeninden Ankara.
ÖZACİLYAN Maryam
363-Nü.
ÖZAR Zahide
364-Boğaz'da Sabah.
ÖZBAY Sırrı
365-Sebze pazarı - Balıkesir, 366-Sokak - Balıkesir, 367-Askere giderken.
ÖZENCİ Kemal
368-Figür- Desen, 369-Köylü Kadın - Desen.
ÖZEREN Saim
370-Kilimli natürmort, 371-Gümrükçü sokağı, 372-Saksı, 373-Ankara Gençlik Parkı, 374-Ankara'da yağmurlu akşam.
PALAVAN Meryem
375-Eyüp pazarı, 376-Yeniköy, 377-Moda Plajı.
PESEN Mehmet
378-Peyzaj - Yedikule.
PURA Numan
379-Latif, Natürmort, 380-Sakarya kıyılan, 381-Begonya, 382-Odam, 383-Maliye Bahçesi.
SARPTÜRK Hulusi
384-Balaban İskelesi, 385-Beşiktaş Köyiçi.
SİPAHİ Muzafferettin
386-Bahçemden, 387-Kurbağalıdere.
SOYDAN Türkan
388-Kendi portresi, 389-Peyzaj - Hürriyet Tepesi'nden, 390-İspiro'nun bahçesi, 391-Portre.
SÖZEL Ali Halil
392-Kuşdili deresi, 393-Marsilya Limanı, 394-Portre;A. H. S., 395-Natürmort - Balıklar, 396-Natürmort - Portakallar.
STANGALİ İvi
397-Peyzaj -Karabaş, 398-Portre, 399-Figür.
SUBAŞI Esat
400-Hipodrom sulama havuzu, 401-Emirgan Çınaraltı Kahvesi, 402-Natürmort.
SUMER Ayetullah
403-Heybeli'de Akşam, 404-Portre-İsmail Hakkı Altın Bezer, 405-Portre F. S.
SUNGUR Semiha
406-Peyzaj, 407-Peyzaj, 408-Natürmort, 409-Natürmort.
SÜNGÜ Ertuğrul
410-Harman, 411-Türbe.
TANGÖR Rıza
412-Samatya'dan, 413-Samatya'dan, 414-Samatya'dan - sıcak bir yaz günü, 415- Büyükada' dan bir nisan günü, 416-Samatya bahçeleri.
TARAN Bedia S.
417-Kavunlu Natürmort, 418-Süsenler, 419-Bizim mahallede kar, 420-Evlatlık.
TARAN Salahattin Hüsnü
421-Köy enstitüsünde demircilik atelyesi, 422-Lüleburgaz'da kar, 423-Peyzaj, 424- Trakyalı ihtiyar, 425-Lüleburgaz Belediye Binası, 426-Sokak çocukları.
TOKAT Mustafa Turgut
427-Trakyalı bir köylü tipi, 428-Edirne - Hızırağa köyünde akşam dönüşü, 429- Çiçekler, 430-Heybeliada.
TOPSAL Yekta
431-Kayseri-Selçuk Medresesi, 432-Kayseri'den bir köşe, 433-Kayseri- Muammer bey semti, 434-Kayseri -Selçuk kümbeti.
TOLLU Cemal
435-Laleler, 436-Ankara Fidanlığı, 437-Manisalı genç kadın, 438-İlkbabar, 439-Kendir söken kadınlar, 440-Çiçekler, 441-Portre, 442-Kurbağalı dere'den, 443-Çıplak, 444-Mühendis Sait Tollu.
TORAY Seyfi
445-Kırmızı Güllü Zambaklar, 446-Boğaziçi'nden, 447-Üzüm tabağı, 448-Hırkaişerif Camii, 449-Limonlu Natürmort, 450-Laleler.
TUNA Saip
451-Kandilli'den görünüş 452-Çengelköy, 453-Çengelköy'den, 454-0tobüs durağı.
TUTANT Celal
455-Çamlıca'dan, 456-Medar çayı, 457-Akhisar'dan, 458-Mor elbiseli kadın, 459- Elmalar.
ULUER Rami
460-Natürmort, 461-Natürmort, 462-Küçük Esat bağlan.
URALLI Salih
463-İzmit Körfezi, 464-Bostancı kıyılan.
USKAN İlhami
465-Çiçekler, 466-Siirt'te Harman.
UZEL Celal
467-İzmir'de kapalı çarşı, 468-Balıkesir'de hankapısı, 469-Manisa'da Ulu Camii.
UZMEN Celal
470-Çıplak ağaçlar, 471-Bahçelievler' den, 472-Sonbabar.
ÜREN Eşref
473-Kavaklıdere'den, 474-Fidanlıkta sonbahar, 475-Ankara kalesine doğru, 476- İncesu'da ilkbahar, 477-İncesu'da sonbahar, 478-Figürlü peyzaj, 479-Kasımpatıları, 480-Çardak altı, 481-Mamak'tan, 482-Bayan Nevhiz (satılık değil).
ÖNER Muammer
483-Bağ evi, 484-Kavaklıdere'de sonbahar.
YAVUZER Asuman
485-Kitap okuyan kadın, 486-Kırmızı toprak yol, 487-Kendi portresi, 488-Natürmort.
YÜCETÜRK Mehmet
489-Bolulu çobanlar, 490-Buğday dibeği, 491-Köylü kadın, 492-Çamaşırcılar.
ZAİM Turgut
493-Tren beklerken, 494-Ana, 495-Yenicami tonozu, 496-Yörükler, 497- İsyan, 498- Köylüler.
ZEREN Kemal
499-Fatih Türbesi, 500-Haliç ve Münzevi yokuşu, 501-Sur dışında Yeni mahalle, 502-Süleymaniye Camii mihrabı, 503-Edirnekapı dışı, 504-Edirnekapı Eyüp yolu.
HEYKELLER
BÖLÜKBAŞI Zerrin
1-İstanbul Valisi (Lütfi Kırdar), 2-Büst-İsveçli, 3-Rıza Tevfik.
GEZER Hüseyin
4-Türbanlı Kadın.
MÜRİDOĞLU Zühtü
5-Baş, 6-Çıplak, 7-Dansöz eskizi.
SONAT Kamil
8-Sazlı efe, 9-Köylü kız, 10-Dalgın ihtiyar.
TANGÖR Türkan
11-Baş, 12-Çocuk başı.
YONTUNÇ Kenan
13-Büst 14-Büst -Besim Ömer Paşa
Kaynakça: S. DOLMACI, 1939-1950 Yılları Arasında Devlet Resim ve Heykel Sergileri Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ekim 2006 https://arhm.ktb.gov.tr/repo/uploads/Academics/30122020105951-3a304137-7bec-41b6-b49f-25292ab3f1e8.pdf