Son yıllarda inanılmaz bir hızla gelişen iletişim teknolojisi sayesinde haberleşme artık, uzaya yerleştirilen uydular aracılığı ile yapılmaktadır. Bu gelişmenin sağladığı pek çok kolaylık yanında bazı sakıncaları da olduğu bir gerçektir. Teknolojik bakımdan güçlü olan ülkelerin kültürleri ne yazık ki diğer kültürleri etki altına almaktadır.
Çok zengin bir tarihi birikime sahip olan ülkemizde de kültür önemini ve etkisini kaybetmektedir. Artık milli kültürlerin yerini, tarihi köklerden yoksun bir teknoloji kültürünün alması söz konusudur.
Sinema, TV programları, belgeseller ve internet aracılığı ile gelen dokümanlar, bu teknoloji kültürünün egemenliğini göstermektedir. Görünüşte rengarenk, sihirli bir alem izlenimi veren bu dünyanın da temelini yine kitabın oluşturduğunu bilmek zorundayız. Çünkü, sinema, TV ve bilgisayar programlarının tümü kitaba ve kullanılan dilin mükemmel oluşuna dayanırlar.
Yapmamız gereken, teknolojiyi reddetmek yerine ondan yararlanarak, kültürel zenginliğimizi yaşatmak ve evrensel kültüre katkıda bulunmaktır. Dolayısıyla, Türk kültürünün zenginlikleriyle beslenmiş, Türkçenin geniş ifade gücüyle yazılmış yeni eserler, teknoloji kültürümüzün de temelini oluşturmalıdır. Dünya sinemalarında gösterime sokacağımız film, belgeseller ve uydular aracılığı ile kültürümüz bütün dünyaya tanıtılabilir. İnternet yoluyla ise, bilgisayar bulunan bütün evlere taşınabilir. Bütün bu çalışmaların temelinde ise, bizim dilimizde yazılmış, kültürümüzü yansıtan kitaplar olacaktır.
Yunus Emre, yedi yüzyıl önce "Her dem yeni doğarız, bizden kim usanası" demişti. Kullandığı güzel Türkçe, Yunus'u bugün tüm canlılığı ile yaşatıyor. Türkçeye sahip çıkarak, yeni eserler yaratmak, yarın bizi de yaşatacaktır. O zaman, her dem doğacağız ve bizden kimse usanmayacaktır.
M. İstemihan TALAY
Kültür Bakanı
1970'li yıllardan sonra, özellikle de son yirmi yıldır çağdaş Türk resmi yazıcılığı, hem nitelik hem de nicelik açısından önemli bir düzeye ulaşmıştır. Özellikle 1970'li yılların ikinci yarısından itibaren, ağırlıkla da 1980'li yıllarda, alınabilir-satılabilir bir kavram olarak sanatçı-sanatsever-galeri /müzayede üçgeninde değer kazanan resim, öncelikli alanı sanat yazarlığı olan bir profesyonelleşmenin de yolunu açmıştır. Bu sıralarda sanat eğitimi kurumlarının da artması, hatta formasyonu sadece eğitimcilikle örtüşen bu okulların zamanla mesleki profesyonelliği formasyonla sınırlamayan okullara dönüşmesi, sanatçıların etkinlikleri ve sanat yazarlarının içeriği çeşitlenen konu alanları bakımından sanat ortamına büyük bir hareketlilik kazandırmıştır. Aynı yıllarda bu okullardan yetişen sanatçı adayları sanat ortamında kendilerine bir yer bulmaya çalışırken, onları yetiştiren sanatçılar, resim ve heykel yapmanın yanı sıra sanat yazarı olarak da etkinlik göstermişlerdir. Zaten, eskiden beri, Nurullah Berk, Nüzhet İslimyeli ya da Adnan Turani gibi bir çok sanatçının, zamanlarında katkıda bulundukları Türk resim sanatı tarihine, yine bu yıllarda bir çok sanatçı da, hatta farklı mesleklerden 'sanat yazarları' da 'inceleme' ve 'değerlendirme' yazılarıyla 'katkı 'farda bulunmuşlardır.
1930'lu ve 1940'lı yıllar hatırlanırsa, plastik sanatlara ilişkin yazılar da kaleme alan bazı şair ve yazarların bile yadsınamaz katkılarının olduğu pentür veya diğer çağdaş sanatlara karşı, nedendir bilinmez, sanat tarihçileri yakın zamanlara kadar hep biraz kontrollü ve çekinik davranmışlardır. Bu nedenle de mesleklerinin akademik ilgi dairesi içinde kalan bu alanı, uzun süre, katkıları inkar edilemez, ancak diğer yanıyla da destriptif boyutu aşamayan, farklı mecralardan, 'autodidact' yazarlar tarafından kullanılmıştır.
Yukarıda Türk resminin her alanda en aktif dönemlerinden birisi olduğunu belirttiğimiz 1980'li yıllara gelindiğinde ise artık Türk resmini güncel yada tarihi perspektiflerde analitik yorumlarla değerlendiren sanat tarihçileri de bu alanda etkinlik çabalarına girmişlerdir. Aslında, sınırlı da olsa J960'lardan da geriye giden, sanat tarihçilerinin akademik dünyanın dışındaki çağdaş sanatla ilgileri özellikle bu sıralarda daha geniş bir katılımla etkinlik kazanmıştır. Özellikle bu yıllarda daha çok sanatın güncel ve popüler yanı ile ilgilenen, sanat tarihi formasyonu olan, bir kaç hafta önce yitirdiğimiz Sezer Tansup gibi bazı yazarlar, yazdıklarıyla sadece konu repertuvarının değil, resmin, artistik gelişimi ve profesyonelleşmesi ile daha geniş çevrelerde kendisine yer bulmasına sebep olan ortama da önemli katkılarda bulunmuşlardır. Ardından, çoğunlukla 18. Yüzyıl sonu ile Türk resmine olan ilgilerini sınırlayan akademik düzlemdeki sanat tarihçilerinin de bu ortama girmeleriyle birlikte yaptıkları yayınlarla, en başta sözünü ettiğimiz zengin, nesnel, bilimsel repertuvara ulaşılmıştır.
Bu kitap, Türklerin Asya bozkırlarında şekil alan plastik yaratıcılığının, günümüze kadar, dönemler halinde, fakat diyalektik bir mantıkla geliştiği şeklindeki, tarihi devamlılık bilinciyle yazılmıştır. Yakın Doğu'da duvar resminden kitap resmine dönüşen bir resim geleneğinin son dönemlerindeki kitap resminden tuvale geçişin, yani Türk resminin yeni ve farklı bir sürecinin ele alındığı bu çalışmada, minyatür ile pentürün diyalektik ilişkisi ve bu ortamı hazırlayan sosyo-kültürel gelişmeler ile bu gelişmelerin içindeki günümüz resminin kaynakları ya da en azından bu kaynakların ipuçları anlatılmaktadır. Bu bakımdan başlangıçta dinsel veya inanca bağlı ritüellerin sembolleştirilmesi şeklinde ortaya çıktığı varsayılan ve yüzlerce yıl kuşaktan kuşağa, coğrafyadan coğrafyaya gelişerek devam eden ve her çağda kralî yani emperyal bir tutum olarak görülen Türk resminin pentür başkalaşımı ile artık halka ait bir sanatsal eylem haline geldiği 18. ve 19. yüzyıllar sadece bugünün resminin temellerinin atıldığı yıllar olarak değil, Türk resim sanatının diyalektik bütünlüğünün anlaşılması anlamında da son derece önemlidir. Farklı zaman dilimlerinde, farklı biçim ve anlam halkalarında yaşamış olsalar da Issığ Gölü kıyısındaki Saymataş Petroglifleri'nin sanatçıları ile Uygur nakkaşlarını; Varka ile Gülşah'ı resimleyen Konyalı ressamlar ile Matrakçı Nasuh'u; Levni'yi, Osman Hamdi'yi, Çallı'yı, Burak'ı ve yakında kaybettiğimiz Kabaş'ı Türk resim sanatı bütünlüğü içinde bir zincirin halkaları olarak kavrayabilmek de kanımızca bu çalışmaya konu olan dönemi ve bu dönemi hazırlayan koşulları daha iyi anlayabilmekle mümkün olabilecektir.
Dr. Seyfi BAŞKAN
Mayıs 1998 - Ankara
Resim 1: "Konaklayan Yolcular" Topkapı Sarayı Kitaplığı, Albüm H. 2148, s., 8a. 17. Yüzyılın ikinci yarısı
Resim 2: Levni, "Genç Kadın" 1710-1720 yıllan arası. Kağıt üzerine suluboya Topkapı Sarayı Müzesi Kitaplığı H. 2164.
Resim 3 : 19. Yüzyılın ikinci yarısına ait, Sultan III. Mehmed'in portresinin işlendiği bir yastık yüzü. Urfa Müzesi.
Resim 4 : Melchior LORICHS. "Kanuni Sultan Süleyman'ın Seferden Dönüşü . (Gravür)
Resim 5: Jean-Leon GEROME., "Yılan Oynatıcısı" Tuval Üzerine Yağlıboya 84x122 cm.
Resim 6: Eugene DELACROİX "Sardanapal'in Ölümü" (1817) Tuval Üzerine Yağlıboya
Resim 7: D. INGRES. "Türk Hamamı" (1862) Tuval Üzerine Yağlıboya.
Resim 8: Amadeo PREZİOSİ. "Sultan Abdülmecid Saltanat Kayığı ile Dolmabahçe Camii'ne Giderken" Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu
Resim 9: Stanislavs Yon CHELEBOYSKİ, "Yama Meydan Muharebesi" 300x400 Harbiye Askeri Müze Koleksiyonu
Resim 10: Fausto ZONARO., "İstanbul'da Bir Sokak" Tuval Üzerine Yağlıboya.
Resim 11 : Pierre Desiere GUILLEMENT., "Saraylı Kadın" Tuval Üzerine Yağlıboya Dolmabahçe Sarayı Koleksiyonu
Resim 12 : İvan Konstantinovitch AIVAZOVSKI., "Mehtapta Eyüp" ( 1874) Dolmabahçe Sarayı Koleksiyonu
Resim 13 : Sultan Abdülaziz, Avrupa seyahati sırasında gittiği Paris'te (1867). Abdülaziz'i III. Napolyon ve diğer ülkelerin imparator, kral ve prensleri ile birlikte ünlü Paris Fuarı'nda temsil eden ve günümüzde Paris Ulusal Kütüphanesi'nde olan bu litografi A. Provost tarafından yapılmıştır.
Resim 14: Giritli Hüseyin. "Yıldız Sarayı Bahçesi" (detay) 65x81 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 15: Tevfik Beşiktaş. "Kariye Camii" (detay) Tuval Üzerine Yağlıboya 76x81 A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 16: Mustafa Nuri Paşa. "Galata Köprüsü" Tuval Üzerine Yağlıboya 90x117 Türkiye İş Bankası Koleksiyonu
Resim 17 : Ahmet Ziya AKBULUT. "Mimar Sinan Türbesi Sebili" Tuval Üzerine Yağlıboya A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu.
Resim 18: Şehzade Abdülmecid. "Dilşad Hatun" Tuval Üzerine Yağlıboya A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 19: Hasan RIZA. "Fatih'in Ordusu ile İstanbul'a Yürüyüşü (1936) 188x54 cm. Deniz Müzesi Koleksiyonu
Resim 20: Hasan RIZA. "4. Murad'ın Bağdat Seferi" Harbiye Askeri Müze Koleksiyonu
Resim 21: Abdülmecid Efendi. "Haremde Goethe" Tuval Üzerine Yağlıboya 132x173 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 22: Mehmet Ali LAGA. "Peyzaj" Tuval Üzerine Yağlıboya 41x63 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 24: Feyhaman DURAN. "Porte" (1948) Tuval Üzerine Yağlıboya 79x67 cm. A.D.R ve H.M. Koleksiyonu
Resim 25: Hikmet ONAT. "Manzara" (1932) Tuval Üzerine Yağlıboya 68x85 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 27 : Hale ASAF. "Peyzaj" Tuval Üzerine Yağlıboya 44x66 cm. Özel Koleksiyon
Resim 28 : İbrahim SAFİ. "Natürmort" Tuval Üzerine Yağlıboya 32x42 cm. Türkiye İş Bankası Koleksiyonu
Resim 29 : (Şeker) Ahmet Ali Paşa. "Natürmort" Tuval Üzerine Yağlıboya 89x128 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 30: Osman Hamdi Bey. "Silah Satıcısı" (1908) Tuval Üzerine Yağlıboya 175x130 cm. ADR ve HM. Koleksiyonu
Resim 31: Halil Paşa. "Develi Peyzaj" (1910) Tuval Üzerine Yağlıboya 60x40 cm. A.D.R. ve H.M Koleksiyonu
Resim 32 : Hoca Ali Rıza. "Dere ve Ağaç" Tuval Üzerine Yağlıboya 40x64 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 33: Hüseyin Zekai Paşa. "Söğüt'te Ertuğrul Gazi Türbesi" Tuval Üzerine Yağlıboya 78x100 A.D.R ve H.M. Koleksiyonu
Resim 34 : Osman Asaf (BORA) Bey. "Peyzaj" Tuval Üzerine Yağlıboya
Resim 35 : Üsküdarlı Cevat (GÖKTENGİZ). "Erzurum Mahallesi" Tuval Üzerine Yağlıboya 63x41 cm. İş Bankası Koleksiyonu
Resim 36: Ahmet BEDRİ. "Alman Çeşmesi" Tuval Üzerine Yağlıboya 65x81 cm. ADR ve HM. Koleksiyonu
Resim 37: Şevket DAĞ. "Boğaziçi" (1933) Tuval Üzerine Yağlıboya 41x63 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 38: Sami YETİK. "Topçular" (1928) Tuval Üzerine Yağlıboya 70x99 cm. ADR ve HM. Koleksiyonu
Resim 39: Mehmet Ali LAGA. "Kayıklar" Tuval Üzerine Yağlıboya 46x57 cm. A.D.R ve H.M. Koleksiyonu
Resim 40: Mehmet Ruhi AREL. "Çulha-dokumacı" (1926) 140x160 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 41 : Nazmi Ziya GÜRAN. "Tophane Nusretiye Camii" (1928) Tuval Üzerine Yağlıboya 60x74 cm A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 42: İbrahim Çallı. "Nü" Tuval Üzerine Yağlıboya 100x146 cm. ADR ve HM. Koleksiyonu
Resim 43: Hikmet ONAT. "Beylerbeyi Sahili" (1967) Tuval Üzerine Yağlıboya 60x80 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 44: Feyhaman DURAN. "Natürmort" (1963) Tuval Üzerine Yağlıboya 32x40 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 45: Avni LİFİJ. "Karagün" Tuval Üzerine Yağlıboya 93x118 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 46: Namık İSMAİL. "Mehtapta Cami" Tuval Üzerine Yağlıboya 85x100 cm. A.D.R ve H.M. Koleksiyonu
Resim 47 : Hayri ÇİZEL. "Rumeli Hisarı" (1974) Tuval Üzerine Yağlıboya 45x55. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 48: Hasan Vecih BEREKETOĞLU. "Hasat" Tuval Üzerine Yağlıboya 120x200 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 49: Pertev BOYAR. "Peyzaj" Tuval Üzerine Yağlıboya 39x48 cm. T.C. Ziraat Bankası Koleksiyonu
Resim 50: Eşref ÜREN. "Karadenizli Kadınlar" Tuval Üzerine Yağlıboya 124x100 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 51 : Elif NACİ. "Kompozisyon" Tuval Üzerine Yağlıboya İş Bankası Koleksiyonu
Resim 52 : Şeref AKDİK. "Erdek ve Balıkçılar" (1966) Tuval Üzerinde Yağlıboya 74x100 cm. A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 53: Nazlı ECEVİT. "Portre" Tuval Üzerine Yağlıboya 100x81 cm. A.D.R ve H.M. Koleksiyonu
Resim 54: Selahattin TEOMAN., "Alaeddin Keykubad Camii" Tuval Üzerine Yağlıboya ADR ve HM. Kol.
Resim 55: Cevat DERELİ. "Derya Kuzuları" (1975) Tuval Üzerine Yağlıboya 100x81 A.D.R. ve H.M. Koleksiyonu
Resim 56: Zeki KOCAMEMİ. "Atatürk'ün Cenaze Töreni" Tuval Üzerine Yağlıboya 175x250 cm
