Sanayi-i Nefise Mektebi’nde İbrahim Çallı ve Hikmet Onat’ın öğrencisi olan Nurullah Cemal Berk, 1924-1928 yılları arasında kendi olanaklarıyla gittiği Paris’te Ecole des Beaux’a devam etti, Ernest Joseph Laurent’la çalıştı. 1928’ de öğrenimini tamamlayarak Türkiye’ye döndü, 1929’da Ankara’da açılan 1. Genç Ressamlar Sergisi’ne katıldı. Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’ni kuranlar arasındaydı, 1932’de birlikten ayrıldı. 1930’da bir süre Cağalolu Ortaokulu’nda resim öğretmenliği yaptı. 1932’de aldığı eğitimi yeterli bulmayarak ikinci kez Paris’e gitti, André Lhote ve Fernand Léger ile bir yıl çalıştı. 1933’te beş arkadaşıyla birlikte d Grubunu oluşturdu. 1939’da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde girdi, Leopold Levy’nin asistanlığını yaptı. 1940’da CHP Yurt Gezileri kapsamında Amasya’da çalıştı. 1946’da bir yıl Paris’te araştırma ve incelemelerde bulundu. Paris Cernuschi Müzesi’nde Bugünün Türk Resmi, Dünün Türkiyesi sergisini düzenledi. 1953’de Suut Kemal Yetkin’le birlikte UNESCO’ya bağlı Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Derneği (AICA)’nin Türkiye Ulusal Komitesi’ni kurdu. Bu görevi sırasında Strasbourg Avrupa Konseyi Sanat Uzmanları Toplantısı’na “Doğu-Batı” adlı raporu sundu. 1962-1968 yılları arasında İstanbul Resim ve Heykel Müzesi müdürlüğü yaptı, 1969’da emekliye ayrıldıktan sonra Akademi’ye bağlı Uygulamalı Endüstriyel Sanatlar Yüksek Okulu’nda hocalığa devam etti. Yurtiçi ve yurtdışında birçok sergi açtı, konferanslar verdi, ödüller aldı. Devlet tarafından yurtdışında düzenlenen pek çok serginin komiserliğini yaptı. 1971’de Türkiye Sanatseverler Derneği’nin, 1977’e Akademi’nin düzenlediği iki retrospektif sergisi açıldı.
1930’larda Lhote’un Rönesans’tan beslenen çağdaş klasisizm ve Léger’nin stilize edilmiş küzbizm estetiğinin etkisinde kaldı. Her ikisinde de ortak olan desen ve çizgi yapısına önem verdi. 1940’lı yılların sonuna doğru Anadolu kültürü ile ilişkilendirdiği sanatını geometrik/figüratif bir kurguya yaslayarak Doğu-Batı bireşimi ile kaynaştırmaya, özgün bir yaratıya varmaya çalıştı. İran ve Osmanlı minyatürleri, Arap alfabesinin kaligrafik ritmi ile bağıntı kurdu, bu geleneği konstüriktif bir yaklaşımla ele aldı. Piero Della Francesca, Jean-Dominique Ingres, Paul Cézanne, Fernand Léger, André Lhote hattat Karahisari Ahmed Efendi araştırıp anladığı, üzerinde düşündüğü sanatçılar arasında yer aldı. Yazının piktüral değerlerinden yararlanarak çizgiyi müzikal bir ritm duygusu yaratacak biçimde kullandı, resmini ait olduğu iki boyutlu yüzeyle ifade etmeyi denedi. Soğuk-sıcak dengeleri, eğrinin düzle karşıtlığı, karşıtların bireşimi, yüzeyde istif eğilimi, yapıtlarının belirgin özeliği oldu. İslam/Osmanlı geleneğiyle bağ kuran Berk, minyatür esinlenmeli stilizasyonlarını batı sanatı bilgileri ile birleştirdi. Soyut sanata ilgi duymayan Berk, resimlerinde doğadaki nesnelerin tanınırlığını yitirmesine izin vermedi, soyutlamalara yöneldi. Sanat tarihi, resim ve heykel sanatı alanlarında yayınlanmış çok sayıda makaleleri ve Modern Sanat (1932), Leonardo da Vinci (1933), Türk Heykeltraşları (1937), Türkiye’de Resim (1943), Sanat Konuşmaları (1943), La Peinture Turque (1950), Modern Painting and Sculpture in Turkey (Tarihsiz), Belliniler (1951), Resim Bilgisi (1964, 1971), Fikret Mualla (971-Orhan Koloğlu ile birlikte), Ustalarla Konuşmalar (1971), Resim ve Heykel Müzesi (1972), 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli (1973-Hüseyin Gezer ile birlikte), Türk ve Yabancı Resminde İstanbul (1977), Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı (1981-Adnan Turani ile birlikte), Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi (1983- Kaya Özsezgin ile birlikte) adlı kitapları bulunmaktadır.
Ankara Resim ve Heykel Müzesi'ndeki Eserleri
R-0114, Ayvalı Natürmort,
R-0210, Natürmort,
R-0296, Portre 1973,
R-0300, Bulutlar 1966,
R-0631, Gergef İşleyen Kadın,
R-0802, Bulutlar,
R-0886, Nargile İçen Adam,
R-0985, Natürmort,
R-1066, Liman,
R-1375, Gergef İşleyen,
R-1377, Ütü Yapan Kadın,
R-1730, Natürmort,
R-2017, 1975,
R-2165, Yatan Kadın (Portre),
R-2806, Manzara Damlar
İzmir Resim ve Heykel Müzesi ve Galerisi'ndeki Eserleri
İR-0102, Natürmort,
İR-0174, Gergef İşleyen Kadın,
İR-0347, Ütü Yapan Kadın,
İB-0028, Bulutlar
Z. Yasa-Yaman, İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Sanat, Ankara Resim ve Heykel Müzesi (Ed. Zeynep Yasa-Yaman), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012, s.270-271.
